Esnek Çalışma Saatlerinde Son Gelişmeler
Esnek çalışma saatleri konusu, günümüzde oldukça önemli bir gündem maddesi haline geldi. Dünya genelinde birçok ülke, çalışma saatlerini düşürmeye yönelik adımlar atmaya başladı. Özellikle Avrupa’da bazı ülkeler, esnek çalışma modeline geçiş yaparken, Türkiye’de de çalışma saatlerinin kısalıp kısalmayacağı tartışılıyor. Peki, Türkiye’de çalışma saatleri değişecek mi? İşte bu konudaki detaylar.
ÇALIŞMA SAATLERİ DÜŞECEK Mİ?
Hürriyet Gazetesi yazarı Noyan Doğan, kaleme aldığı yazısında şu bilgileri paylaştı: “Okuyucular, ‘Mesai saatleri düşecek mi?’ diye merak ediyor. Bazıları ‘Mesai saatleri kısalırsa, ücretler de düşer mi?’ diye sormakta. Son haftalarda mesai saatlerinin kısalacağına dair haberler gündemde. Hatta kamu, bu konuda bir taslak hazırladığına dair bilgiler dolaşıyor. Söylenenlere göre, kamuda mesai saatleri 40, özel sektörde ise 35 saate düşecek.
Mesai konusu, ilk olarak Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in kamuda tasarruf paketine dair açıklamaları sırasında gündeme geldi. Esnek ve uzaktan çalışma modellerinin geliştirileceği belirtilince, bu durum ‘Kamuda mesai saatleri kısalıyor’ şeklinde algılandı. Ardından Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan, ücretler, iş sağlığı ve güvenliği, işçilerin refahı, çalışma süreleri, istihdam ve işgücü piyasası uygulamalarının önümüzdeki dönemde gündemlerinde olduğunu açıkladı. Bu açıklama da yine ‘Mesai saatleri kısalıyor’ şeklinde yorumlandı. Geçen yılın sonunda mesai saatlerinin kısaltılması için Meclis’e bir kanun teklifi verilmişti fakat bu teklif kabul görmedi.
KAMUDA 40, ÖZELDE 45 SAAT
Peki, mevcut durumda mesai saatleri nasıl? İş Kanunu’na göre, kamuda çalışma süresi haftalık 40 saat, özel sektörde ise 45 saat olarak belirlenmiştir. İşçi statüsünde çalışanlar için 45 saatlik çalışma süresinin üzerindeki her bir saat fazla mesai sayılır ve bunun ücreti ödenir. Bu durumda, her bir saat fazla çalışma için verilecek ücretin %50 fazlası ödenmelidir. Örneğin, şu an için saatlik asgari ücret 88.90 lira, dolayısıyla fazla çalışılan her bir saat için çalışana 133 lira ödenmelidir.
Haftalık 45 saatlik çalışma süresi, işçi ile işverenin anlaşmasıyla farklı şekillerde düzenlenebilir. Bu süre 6 güne, 3 güne veya daha farklı bir şekilde dağıtılabilir; 24 saatlik vardiyalı çalışma da mümkündür. Ancak, haftalık çalışma süresi aşılamaz. Sağlık hizmetleri gibi bazı meslek gruplarında farklı uygulamalar da söz konusu olabilir. Yargıtay’ın bu konudaki farklı kararları da mevcut; ancak bu ayrıntılara girmeyeceğim.
DÜNYADA UYGULAMA NE?
Türkiye’deki mesai saatleri, Avrupa ülkelerine göre daha uzun. Avrupa Birliği ülkelerinde ortalama haftalık çalışma süresi 36.4 saat civarındadır ve 35 saatlik çalışma süresine doğru bir eğilim gözlemlenmektedir. ABD’de ise bu süre 35-40 saat arasında değişmektedir. Almanya’da 35-40 saat, İngiltere’de ise 37.5 saatlik ortalamalar söz konusudur. Türkiye’de sendikalar, her platformda ve toplu iş sözleşmelerinde 35 saatlik çalışma süresini gündeme getiriyor. Ancak bu talepler, daha az çalışmak amacıyla değil, daha fazla mesai ücreti almak için atılmış adımlar olarak da değerlendirilebilir.
ÜCRET KONUSU GÜNDEMDE
Şimdi gelelim işin gerçeğine… Uzaktan veya esnek çalışma gibi konuları mesai saatlerinden bağımsız tutuyorum; çünkü günümüzde birçok şirket bu uygulamaları zaten yürütmektedir. Kamu da bu yönde hazırlık yapmaktadır. Mesai saatinin kısalması durumunda, günlük ücret kavramı da gündeme gelecektir, özellikle imalat ve hizmet sektörlerinde. Bu durum ise işverenler için kabul edilebilir bir şey değildir.
Net bir şekilde belirtmek gerekirse, kamu sektöründe esnek çalışma ve uzaktan çalışma konularında formül arayışları devam etmektedir; ancak özel sektörde mesai saatlerinin azaltılmasına yönelik bir çalışma bulunmamaktadır. Kısacası, özel sektörün çalışma saatleri, kamunun gündeminde değil. Bu bağlamda, okuyucuların ‘mesai saati kısalıyor mu?’ sorusunun cevabı; Hayır, kısalmıyor.
