Esnek Çalışma Saatleri: Son Durum ve Beklentiler
Esnek çalışma saatleri, son dönemlerde dünya genelinde dikkat çeken bir konu haline geldi. Birçok ülke, çalışma saatlerini düşürme yönünde adımlar atarken, Avrupa’da bazı ülkeler esnek çalışma modeline geçiş yaptı. Ülkemizde de bu konuda tartışmalar sürüyor. Peki, Türkiye’de çalışma saatlerinin düşüp düşmeyeceği hakkında neler biliniyor? İşte detaylar…
ÇALIŞMA SAATLERİ DÜŞECEK Mİ?
Hürriyet Gazetesi yazarı Noyan Doğan, kaleme aldığı yazısında, okuyuculardan gelen sorulara yanıt veriyor: “Mesai saatleri düşecek mi?” ve “Eğer mesai saatleri kısalırsa, bu ücretleri de etkiler mi?” soruları sıkça gündeme geliyor. Son haftalarda, mesai saatlerinin kısalacağına dair bazı iddialar ortaya atıldı. Hatta kamu kurumlarının bu konuda bir taslak hazırladığına dair bilgiler de gündemde.
Gelen bilgilere göre, kamuda mesai saatleri 40, özel sektörde ise 35 saate düşebilir. Esasında, bu tartışmalar Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in, kamuda tasarruf paketi ile ilgili detayları açıklarken esnek ve uzaktan çalışma modellerinin geliştirilmesi gerektiğini belirtmesiyle başlamıştı. Bu durum, “Kamuda mesai saatleri kısalıyor” şeklinde algılandı.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan da, ücretler, iş sağlığı ve güvenliği, işçilerin refahı, çalışma süreleri, istihdam ve işgücü piyasası uygulamalarının önümüzdeki dönemde öncelikli gündem maddeleri arasında olduğunu açıkladı. Ancak yine de bu durum, “Mesai saatleri kısalıyor” şeklinde yorumlandı. Geçtiğimiz yılın sonunda, mesai saatlerinin kısaltılması amacıyla Meclis’e bir kanun teklifi sunulmuştu; fakat bu teklif kabul edilmemişti.
KAMUDA 40, ÖZELDE 45 SAAT
Peki, mevcut mesai saatleri nasıl? İş Kanunu’na göre, kamuda çalışma süresi haftada 40 saat, özel sektörde ise 45 saat olarak belirlenmiştir. İşçi statüsünde çalışanlar için 45 saatin üzerindeki her bir saat fazla mesai sayılır ve bu süre ücretlendirilir. Fazla mesai ücreti, her bir saat için ödenecek ücretin yüzde 50 fazlası olarak hesaplanmaktadır. Örneğin, güncel asgari ücret saatlik 88.90 lira iken, fazla çalışılan her saat için çalışana 133 lira ödenmesi gerekmektedir.
Haftalık 45 saatlik çalışma süresi, işçi ile işveren arasında yapılan anlaşmalar doğrultusunda çeşitli şekillerde bölünebilir. Bu süre 6 güne veya 3 güne, hatta 24 saatlik vardiyalı sistemlere de uyarlanabilir. Ancak, haftalık toplam çalışma süresi aşılmamalıdır. Sağlık hizmetleri gibi bazı meslek gruplarında farklı düzenlemeler de mevcut olup, Yargıtay’ın bu konuyla ilgili çeşitli kararları bulunmaktadır.
DÜNYADA UYGULAMA NE?
Bir diğer önemli nokta ise, Türkiye’deki mesai saatlerinin Avrupa ortalamalarına göre daha uzun olduğudur. Avrupa Birliği ülkelerinde ortalama haftalık çalışma süresi 36.4 saat civarındadır ve bu süre 35 saate doğru bir eğilim göstermektedir. ABD’de ise çalışma süreleri 35-40 saat arasında değişiklik göstermektedir. Almanya’da da benzer bir durum söz konusuyken, İngiltere’de haftalık çalışma süresi 37.5 saat olarak belirlenmiştir. Türkiye’de ise sendikalar, toplu iş sözleşmelerinde sıkça 35 saatlik çalışma süresini gündeme getirmektedir. Ancak bu talepler genellikle, daha az çalışmak için değil, daha fazla fazla mesai ücreti elde etmek amacıyla yapılmaktadır.
ÜCRET KONUSU GÜNDEMDE
Şimdi ise asıl meseleye gelelim… Uzaktan veya esnek çalışma gibi konuları mesai saatlerinden ayrı tutmak gerekir; zira günümüzde birçok şirket bu uygulamaları zaten yürütmektedir. Kamu da bu konuda hazırlık yapıyor. Ancak mesai saatinin kısalması durumunda, beraberinde günlük ücret kavramı da tartışmaya açılacaktır; özellikle imalat ve hizmet sektörlerinde bu durum işveren açısından kabul edilebilir bir değişim olmayacaktır.
Özetle, kamuda esnek ve uzaktan çalışma konusunda formüller arayışları sürerken, özel sektörde mesai saatlerinin kısaltılmasıyla ilgili herhangi bir çalışma bulunmamaktadır. Özel sektörün çalışma saatleri, kamunun gündeminde değil. Dolayısıyla, okuyucuların sorduğu “Mesai saatleri kısalıyor mu?” sorusunun yanıtı net bir şekilde: Hayır, kısalmıyor.
