Afrika’da Maymun Çiçeği Varyantı Ortaya Çıktı
Afrika Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (Afrika CDC) Genel Müdürü Jean Kaseya, Afrika’da maymun çiçeği vakalarının 2022-2023 döneminde %79, 2023-2024 döneminde ise %160 oranında arttığını duyurdu. Peki, maymun çiçeği virüsü nasıl bulaşır? Maymun çiçeği belirtileri nelerdir? İşte, maymun çiçeği varyantı hakkında merak edilen tüm detaylar.
Maymun Çiçeği Virüsü Nedir?
Maymun çiçeği virüsü, 1958 yılında maymunlarda ilk kez tespit edilmiştir. İnsanlarda ise ilk vaka, 1970 yılında Kongo Demokratik Cumhuriyeti’nde kaydedilmiştir. 1958’de bir araştırma laboratuvarında maymunlar arasında çiçek benzeri bir salgın oluştuğunda, bu hastalık “maymun çiçeği” adıyla anılmaya başlanmıştır. Başta Nijerya ve Kongo Demokratik Cumhuriyeti olmak üzere, Orta ve Batı Afrika’daki tropikal yağmur ormanları ile çevrili 11 ülkede görülen bu hastalığın sıklığı tam olarak bilinmemektedir. Afrika’da her yıl birkaç yüz vaka bildirilmesi tahmin edilmektedir. Maymun çiçeği, zaman zaman Afrika’dan enfekte hayvanlar veya insanlar aracılığıyla diğer kıtalara yayılmakta, ancak bu bölgelerde genellikle az sayıda insan etkilenmekte ve bölgesel vaka kümeleri gözlemlenmektedir.
Maymun çiçeği, çiçek virüsüne akraba olan bir DNA virüsüdür. İki ana alt tipi bulunmaktadır: Batı Afrika ve Orta Afrika (Kongo Havzası). Batı Afrika alt tipi, Kongo türüne göre daha hafif seyirli hastalıklara neden olmaktadır. Şu an itibarıyla, genetik analizler tamamlanmamış olsa da, Afrika dışında görülen vakaların Batı Afrika alt tipine ait olduğu öngörülmektedir.
Maymun Çiçeği Virüsü Nasıl Bulaşır?
Adından da anlaşılacağı üzere, maymunlardan ziyade sincap, sıçan ve fare gibi kemirgenlerde bulunan bu virüs, bu hayvanlardan insana geçmektedir. Ayrıca, enfekte insanlarla ya da virüsle kirlenmiş giysi, havlu, çarşaf gibi eşyalarla yakın temas yoluyla da bulaşabilir. Virüs, sağlıklı bireylerin ciltlerindeki gözle görülmeyen çatlaklar, mukozalar (ağız, burun, göz) veya solunum yolu aracılığıyla vücuda girebilir. İnsandan insana bulaşmanın, büyük solunum damlacıkları ile gerçekleştiği düşünülmektedir. Hastalığın, büyük damlacıklarla uzun süreli ve yakın temas yoluyla yayıldığı gözlemlenmiştir.
Maymun Çiçeği Belirtileri Neler?
Maymun çiçeği hastalığı, genellikle ateş, baş ağrısı, yorgunluk, yaygın vücut ağrıları, lenf bezlerinde şişlik ve cilt lezyonları (döküntü) gibi belirtilerle kendini göstermektedir. Özellikle lenf bezi şişliği, maymun çiçeğinin çiçek, suçiçeği ve kızamık hastalıklarından ayırt edilmesinde en belirgin faktördür. Belirtiler, virüsle temastan ortalama 6-13 gün sonra ortaya çıkmaktadır. Hastalığın ilk 5 gününde; ateş, şiddetli baş ağrısı, lenf bezlerinde şişme, sırt ağrısı ve aşırı halsizlik gibi belirtiler gözlemlenir. Ciltteki döküntüler ise, ateşin başlamasından sonraki 1-3 gün içinde ortaya çıkar. Avuç içi, ayak, ağız içi, genital bölge ve gözlerdeki lezyonlar, kabuk bağlayarak ortadan kalkmaktadır.
Tanı Nasıl Konuluyor?
Maymun çiçeği hastalığından şüphelenildiğinde, belirtileri gösteren kişilerin son bir ay içinde riskli bölgelere seyahat edip etmedikleri veya benzer belirtileri olan kişilerle yakın temasları olup olmadığının sorgulanması gerekir. Ancak, hastalık kanda çok kısa süre kaldığı için kan örnekleri ile tanı koymak mümkün değildir. Ayrıca, antijen ve antikor testlerinin daha önce uygulanmış çiçek aşısı gibi nedenlerle her zaman doğru sonuç vermemesi beklenmektedir. Hastalık şüphesinde, lezyonlardan uygun şekilde ve gerekli güvenlik önlemleriyle alınan örneklerin “biyogüvenlik düzeyi 2 olan” laboratuvara gönderilmesi gerekmektedir. Maymun çiçeği hastalığı teyit edilen hayvan veya kişilerle temas edenlerin, son temastan sonraki 21 gün boyunca belirtiler açısından izlenmeleri önerilmektedir.
Maymun Çiçeği Öldürücü mü?
Maymun çiçeği genellikle 2-4 hafta içinde kendiliğinden iyileşmektedir. Ancak, bağışıklığı baskılanmış kişiler ve küçük çocuklar için hastalık daha ağır seyir gösterebilmektedir. Hastalanan bireylerin çoğunluğunu küçük yaştaki çocuklar oluşturmakta olup, kaybedilen bireylerin oranı %3-6 arasında değişmektedir. Orta Afrika alt tipinde öldürücülük oranı %11’e kadar çıkabilirken, güncel vakalara neden olan Batı Afrika alt tipinin öldürücülüğü ise %1 gibi daha düşük bir seviyede kalmaktadır.
Maymun Çiçeği Tedavisi Var mı?
Maymun çiçeği hastalığı için yaygın olarak kullanılan spesifik bir ilaç bulunmamaktadır. Ancak şimdiye kadar vakalar, sidofovir ve brinsidofovir gibi etken maddeli ilaçlarla kontrol altına alınmıştır. Dünya Sağlık Örgütü, Afrika’daki deneyimlerden yola çıkarak çiçek aşısının maymun çiçeğinden %85’e kadar koruma sağladığını bildirmiştir. Ancak çiçek aşısı, hastalığın dünya genelinde sona ermesi nedeniyle 1980 yılından beri uygulanmamaktadır. Bu nedenle, şu anda çiçek aşısı yapılan kişiler genellikle 40-50 yaş aralığındaki bireylerden oluşmaktadır. Uzun bir süre geçmesi, aşılamanın koruyuculuğu hakkında endişelere yol açmaktadır.
