
Kalandar Geleneği: Doğu Karadeniz’de Yeni Yıl Kutlaması
Doğu Karadeniz’in eşsiz kültürel miraslarından biri olan Kalandar, her yıl ocak ayının 13’ünü 14’üne bağlayan gece kutlanmaktadır. Bu özel gece, Trabzon ve Gümüşhane illerinde çeşitli ritüeller ve geleneklerle doludur. Kalandar, bir anlamda yeni yılın habercisi olarak kabul edilir ve bu gecede yapılan kutlamalar, bölgenin tarihine ve kültürel zenginliğine ışık tutar.
Kalandar Nedir?
Kalandar, Latince Calendae kelimesinden türetilmiştir ve ayın ilk günü anlamına gelir. Bu gelenek, Rumi takvime dayanarak 14 Ocak’ta kutlanır. Kalandar gecesi, ailelerin bir araya geldiği, çeşitli yiyeceklerin hazırlandığı ve komşuluk ilişkilerinin pekiştiği bir zaman dilimidir. Bu özel günde, evlere ilk olarak uğurlu bir kişinin gelmesi beklenir.
Kalandar Kutlamalarının Anlamı
Kalandar, sadece bir yeni yıl kutlaması değildir; aynı zamanda insanların birbirleriyle olan ilişkilerini güçlendirdiği, dayanışma ve yardımlaşmanın ön planda olduğu bir etkinliktir. Bu gecede yapılan çeşitli aktiviteler, toplumsal bağların kuvvetlenmesine yardımcı olur. Kalandar, geçmişten günümüze aktarılan bir kültürel miras olarak, yerel halk tarafından büyük bir coşkuyla kutlanmaktadır.
Kalandar Geleneğinde Yapılan Aktiviteler
Kalandar gecesi, çeşitli geleneklerle doludur. Bu gelenekler arasında en bilinenleri şunlardır:
- Özel Yiyeceklerin Hazırlanması: Trabzon ve Gümüşhane yöresinde, Kalandar gecesi için özellikle lahana sarması, mısır haşlaması, kabak dilimi, fındık, ceviz, elma, armut ve ayva gibi özel yemekler hazırlanır.
- Çanta Atma Eğlencesi: Komşuların kapısına bırakılan çantalar, içinde hediyelerle doludur. Bu çanta, uzun bir ip ile kapıya bırakılır ve açıldığı zaman karşılıklı olarak hediyeler değiş tokuş edilir.
- Gizli Kimliklerle Ev Ziyareti: Kalandar gecesi, 7 kişi evleri gezerek su, tuz ve un toplamak için kılık değiştirir. Bu kişilerin yüzleri boyalıdır ve ilginç kıyafetler giyerler.
Kalandar’ın Hava Tahmini Geleneği
Kalandar’ın ilk 12 günü, yılın aylarıyla ilişkilendirilir. Her gün, o ay için hava tahmini yapmak amacıyla zeytin yapraklarının ateşe atılmasıyla değerlendirilir. Eğer yaprak yanarsa, havanın açık olacağı; alevle savrulursa rüzgârlı olacağı kabul edilir.
Kalandar’da Toplanan Yiyecekler ve Hazırlıklar
Kalandar gecesinde, ev ziyaretleri sırasında toplanan malzemeler, üç yol ağzında bir araya getirilir ve yoğrularak pişirilir. Bu hamura kolos veya golot denir. Pişirilen bu hamuru yiyen kişiler, o gece evlenecekleri kişiyi rüyalarında göreceklerine inanır.
Kalandar ve Kışlık İhtiyaçlar
Kalandar ayında, kışlık ihtiyaçların eksik olmaması için önlemler alınır. Odun, hayvan yemi ve mutfak erzağı gibi temel ihtiyaçların yeterli olmaması durumunda, temin edilmesi sağlanır. Bu süreç, yerel halk arasında kalandarcılık olarak bilinir.
Kalandar’ın Tarihsel Süreci
Kalandar geleneği, geçmişten günümüze kadar birçok değişim geçirmiştir. Rus işgali sonrası, bu geleneğin daha da yaygınlaştığı ve bölge halkı tarafından benimsenerek yaşatıldığı söylenir. Kalandar, hem kültürel değerlerin korunması hem de toplumsal bağların güçlenmesi açısından önemli bir rol oynamaktadır.
Sonuç olarak, Kalandar geleneği, Doğu Karadeniz bölgesinin zengin kültürel mirasını yansıtan önemli bir unsurdur. Her yıl ocak ayında kutlanan bu özel gece, yalnızca bir yeni yıl kutlaması değil, aynı zamanda toplumsal dayanışma ve yardımlaşmanın da simgesidir. Kalandar, geçmişten gelen bu geleneklerin yaşatılması için büyük bir fırsattır ve bölge halkının kültürel kimliğini güçlendirmeye devam etmektedir.