Ay’ın Uzaklığı ve Yörüngesi
Ay, Dünya’nın etrafında dönen en büyük doğa uydusudur ve ortalama uzaklığı yaklaşık 385 bin kilometredir. Ancak, Ay’ın yörüngesi tam bir daire olmadığı için bu mesafe ay içerisinde 20 bin kilometreye kadar değişiklik gösterebilir. Bu değişkenlik, bazı dolunayların diğerlerine göre daha büyük görünmesine neden olur ve halk arasında bu özel dolunaylara “süper Ay” denir.
Gelgitlerin Rolü
Peki, Ay neden giderek uzaklaşıyor? Bunun cevabı gelgitlerde gizlidir. Ay’ın çekim gücü, Dünya’nın Ay’a dönük yüzünde diğer tarafa göre yüzde 4 daha güçlüdür. Bu fark, okyanuslarda iki büyük su kabarmasına sebep olur. Dünya dönerken bu kabarmalar Ay’a doğru yönelir; ancak Dünya’nın dönüşü nedeniyle su kabarmaları biraz önde kalır.
- Önde kalan su kabarmaları Ay’ı hafifçe ileriye doğru çeker.
- Bu sürekli çekim, Ay’ın hızını ve dolayısıyla yörüngesinin boyutunu artırır.
Sonuç olarak, Ay, Dünya’dan yavaş yavaş uzaklaşmaktadır.
Dünya’nın Dönüş Hızındaki değişim
Ay’nın uzaklaşması ile birlikte kendi yörüngesel momentumunu artırmaktadır. Bunun bedelini ise Dünya ödüyor. Dünya’nın dönüş hızı gittikçe azalmakta ve böylece günler uzamaktadır. Bu değişim oldukça küçüktür: 70 milyon yıl önce bir gün 23,5 saat sürerken, günümüzde bu süre 24 saate ulaşmıştır. Dolayısıyla insanlar için fark hissedilmeyecek kadar yavaş ilerleyen bir süreç söz konusudur.
Ayrıca, Ay’nın kökeni de oldukça ilginçtir. Ay, 4,5 milyar yıl önce genç Dünya’ya çarpan Mars büyüklüğündeki bir gök cisminin parçalarından oluşmuştur. Bu süre zarfında Ay, Dünya’ya çok daha yakındır ve gökyüzünde devasa görünmektedir. Fosilleşmiş deniz kabuklarında yer alan izlere göre, dinozorların döneminde bir gün 23,5 saat sürüyordu.
Gelecekte Ne Olacak?
Milyarlarca yıl içinde, Dünya ve Ay birbirine gelgit kilidi durumuna ulaşacak, yani Dünya’nın dönüş süresi Ay’ın yörünge süresine eşitlenecektir. Bu noktada Ay artık uzaklaşmayı bırakacaktır. Ancak, daha önce Güneş devreye girecek. Yaklaşık 1 milyar yıl içerisinde Güneş’in parlaklığı artacak, okyanuslar buharlaşacak ve gelgit etkisi büyük ölçüde kaybolacaktır.
Daha sonraki birkaç milyar yıl içinde ise Güneş, kırmızı deve dönüşerek hem Dünya’yı hem de Ay’ı yok edecektir. Bu süreçler milyarlarca yıl alacak olsa da, şimdilik bizler hâlâ deniz kıyılarında gelgitleri, gökyüzünde Ay tutulmalarını ve dolunayın büyüleyici manzarasını izlemeye devam edeceğiz.
